Nederlands-Indië

Twee begrippen die de beëindiging van een bezetting door een vreemde macht inhielden in het laatste oorlogsjaar 1945. De bevrijding van de Duitse bezetting vond plaats op 5 mei in Holland. Nederland vierde feest, maar landgenoten in onze toenmalige kolonie Nederlands-Indië zaten nog in de greep van de Japanse bezetting. In de Pacific duurde de oorlog nog voort. Koningin Wilhelmina keerde terug in Nederland, de orde werd hersteld en de wederopbouw werd aangepakt.

Pas na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki gaf Japan zich over, de capitulatie vond plaats op 15 augustus 1945. In de periode tussen 5 mei en 15 augustus zijn in Nederlands-Indië nog vele duizenden landgenoten omgekomen in de Japanse kampen, naast de honderdduizenden die hen voorgingen in de periode daarvoor. De capitulatie kon niet gevierd worden, op 17 augustus publiceerden Soekarno en Hatta het manifest waarmee de Republiek Indonesië werd uitgeroepen. Dit luidde de duistere bersiap-periode in. Bersiap betekent 'wees paraat', m.a.w. sta klaar voor de opstand tegen het koloniaal bewind. Duister omdat er een gezagsvacuüm heerste. De Nederlandse troepen mochten het land niet in van de geallieerden, Engelse en Brits-Indische militairen dienden de orde te herstellen. Die taak konden zij niet aan, hun aantal was te gering. Het merendeel van hun troepen werd ingezet in de eigen koloniën. Dit had tot gevolg dat Indonesische bendes, met wapens van de Japanners gekregen, een ware terreur konden uitoefenden. Terreur gericht op de Hollanders en Indo-europeanen. De eigen mensen, die van collaboratie werden verdacht, werden niet gespaard. Duizenden mensen vonden de dood in die periode. Na de komst van de Nederlandse troepen werd getracht de orde te herstellen. Deze kregen meteen te maken met het verzet van de Indonesische opstandelingen, resulterend in de politionele acties en de daarop volgende overdracht van de soevereiniteit in 1949. De periode tussen capitulatie en de overdracht van de soevereiniteit was een onrustige en gevaarlijke periode, waarin geen ruimte was voor bevrijdingsfeesten.

De Indische Nederlanders werden daarna voor de keus gesteld Nederlander te blijven of de Indonesische nationaliteit aan te nemen. Wie voor het eerste koos diende uit Indonesië te vertrekken, voor velen hun geboorteland. Ze vertrokken niet alleen naar Holland, maar ook naar Amerika en Australië. In Nederland kregen de 'repatrianten' een kille ontvangst, voor velen een zeer traumatische ervaring bij hun aankomst in het vaderland. Later bleek ook nog dat men hier geen behoefte had aan een herdenking van de Japanse capitulatie, ze dienden maar op 5 mei de bevrijding mee te vieren. Alsof er niets gebeurd was tussen 5 mei en 15 augustus 1945 en de periode daarna. U zult dan ook de nodige Indische Nederlanders missen tijdens de vieringen. Wel zult u ze op 15 augustus a.s. bij het Indische monument in Den Haag of o.a. het Verzetsmonument van Soest aantreffen. Ze vieren dan niet de Japanse capitulatie, maar herdenken.

Hopelijk begrijpt u nu waarom.

Dhr. H. van Turenhout.