Stolperstein Benjamin Blankenstein

Op 6 augustus 2010 vond er voor huisnummer 31 op de Van Straelenlaan een voor Nederland maar zeker voor de gemeente Soest een bijzondere plechtigheid plaats. Ter nagedachtenis aan Benjamin Blankenstein - vele oude Soesters zullen hem herinneren als meester Blankenstein - werd in het trottoir voor genoemd perceel, het huis waar nog steeds de dochter van meester Blankenstein woont, de "Stolperstein Benjamin Blankenstein" geplaatst.

Als voorzitter van de stichting comité 4 en 5 mei Soest-Soesterberg was ik uitgenodigd om bij deze plechtigheid aanwezig te zijn. Niet alleen op mij maar op velen die bij deze plechtigheid aanwezig waren heeft deze plechtgigheid en het plaatsen van de Stolperstein een diepe indruk achtergelaten. De stolperstein werd geplaatst door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Extra bijzonder was dat deze speciale Stolperstein was aangevraagd door een groep mensen uit Duitsland, namelijk uit Hilden bij Dusseldorf. In Duitsland zijn sinds 2003 al vele van deze stenen door de kunstenaar gelegd ter nagedachtenis aan individuele slachtoffers van het nazi-regime. Over de achtergrond van dit kunstproject kunt u meer lezen op de website www.stolpersteine.com.

Programma “Stolperstein Benjamin Blankenstein”

Datum: 6 augustus 2010 Plaats: van Straelenlaan 31, Soest, Nederland.

11:45 Bijeenkomen van genodigden en belangstellenden op de van Straelenlaan
12:00 Aankomst van de kunstenaar Gunter Demnig en plaatsing van de steen
12:05 Openingstoespraak door burgemeester de Heer A. Noordergraaf met een speciaal woord van welkom voor de vertegenwoordiging uit Duitsland van de Arbeitskreis 'Stolpersteine in Hilden'
12:10 Lied a Capella door Sonja van Lier: “Toda mi vida os ame” (heel mijn leven heb ik van u gehouden) van Luys Milan 1500-1561

Toda mi vid os ame
Toda mi vida os ame
Si me amays yo no lo se.
Bien se qu teneys amor
al des amor y al olvido.
Se que soy aborrecido
y a que sab el disfavor.
Y por siempre os amare.

(Heel mijn leven heb ik van u gehouden of u dat ook heeft gedaan weet ik niet.)
12:15 Toespraak door de vertegenwoordiging uit Hilden
12:30 Aansteken van een kaars en het leggen van de eerste rozen door Anne-Katrin Latt en Peter Paul uit Hilden
12:35 Gedicht door Ds. Bregman van de Protestantse Kerk Nederland, de Oude Kerk in Soest; ook hij legt een roos
12:45 Lopend door de van Straelenlaan, een glinstering, een flits, Ein Stein, ein Nahm, ein Mensch de dochters van Ben Blankenstein en hun familie leggen rozen aangeboden door de vertegenwoordiging uit Hilden
12:50 Een ogenblik van bezinning met een muzikaal intermezzo: Sonja van Lier zingt “Kaddish” van Maurice Ravel 1875-1937 Kaddish is een grote uitzondering in de joodse liturgie omdat het gebed niet tot de Almachtige is gericht maar tot het aanwezige publiek
12:55 Het leggen van een roos door en namens de oudleerlingen van Meester Blankenstein, mevrouw Do Visser- van Paddenburg Korte herinneringswoorden door Ds Douwe Wouters, oudleerling
13:00 Afsluiting door Thea Blankenstein en leggen van rozen door overige aanwezigen aangeboden door de vertegenwoordiging uit Hilden
13:30 Na afloop ontvangst van de genodigden door de burgemeester op het Gemeentehuis Toespraak door Gunter Scheib, Burgermeister von Hilden
14:30 Einde officiële gedeelte.

Benjamin Blankenstein.

De plaatsing van deze Stolperstein voor dit huis, waar de familie Blankenstein heeft gewoond – en nog altijd woont – zal dienen om Benjamin Blankenstein te eren en in herinnering te roepen, ieder dag opnieuw,
- wanneer iemand voorbij gaat
- wanneer iemand met vrienden een wandeling maakt door het dorp
- wanneer iemand iets hoort of leest over de tweede wereldoorlog
- wanneer oudere mensen iets van vroeger vertellen aan hun kleinkinderen of andere jonge mensen, misschien zelfs wel over hun Meester Blankenstein.

Het zal ook een kleine gedenksteen moeten zijn voor de inwoners van Soest, een herinnering aan hen die werden geëerd in Yad Vashem, het grootse Holocaust Memorial Center in Jerusalem met de titel “de rechtvaardigen onder de volkeren”.

Benjamin Blankenstein werd op 20 februari 1914 geboren in Hilversum als oudste van vier kinderen en groeide op in Hollandse Rading. Zijn familie hoorde bij de Gereformeerde Bondskerk, waaruit zijn rotsvaste geloof ontsprong dat hem telkens weer houvast bood en een leidraad in zijn leven was. Na afronding van zijn middelbare school koos hij voor het beroep van leraar en voltooide hij de opleidig tot onderwijzer. Na zijn eerste school in Groenekan werd hij in 1938 benoemd in Soest als Meester van de vijfde klas Lagere School. Op 24 mei 1939 trouwde hij met Maria Suzanna van Klingeren uit de Lage Vuursche en zij gingen samen naar Soest om in dit huis te gaan wonen.

De oudste dochter Fieke werd geboren op 10 september 1940, en op 29 november 1943 kwam dochter Betty ter wereld. De tweede wereldoorlog was toen al lang aan de gang en daarmee het regime van de afschuwelijke Nazi-terreur, ook in Nederland.

Sinds de machtsovername van Hitler waren al veel joden naar Nederland gevlucht om van daaruit zo mogelijk naar Palestina of Amerika te kunnen emigreren. Na de Kristallnacht in 1938 steeg hun aantal aanzienlijk. In ieder geval was het niet meer mogelijk Nederland te verlaten toen het eenmaal door de duitsers werd bezet. Tot de vluchtelingen die niet verder dan Holland waren gekomen hoorde ook de familie Bernstein uit Hilden bij Düsseldorf. Zij gingen naar Soest waar Rolf Bernstein in de vijfde klas van Meester Blankenstein terecht kwam. Toen het vervolgens ook in Holland noodzakelijk werd voor de joden om onder te duiken ten einde deportatie te voorkomen en niet in één van de kampen te worden opgesloten, verzocht men de Meester om hulp voor de familie van zijn leerling. Bij de bakker waar ze tot dan toe zaten ondergedoken werd het te gevaarlijk. Een moeilijke situatie en een moeizame, zware beslissing speciaal voor een jong gezin met eerst één en later twee kleine kinderen.

Voor Ben Blankenstein en zijn vrouw Marie was het een beslissing vanuit een diep geloof en een groot vertrouwen: Zij verstopten de familie Bernstein op zolder en deelden niet alleen de toch al krappe levensmiddelen met deze drie mensen maar ook hun tijd, hun leven.

Van de wederzijds liefdevolle omgang tussen de beide gezinnen getuigen niet alleen de Sinterklaas-gedichten die er nog zijn, maar ook herinneringen van Marie Blankenstein die aan ons zijn doorgegeven door haar dochter Thea. Daar hoorde bijvoorbeeld bij dat er gezamenlijk spelletjes werden gedaan wanneer de familie Bernstein ’s avonds de zolder kon verlaten als de gordijnen dicht waren, en dat zij blij waren met het tekenen, schilderen en houtsnijwerk van Henry en Rolf Bernstein. En evenzo dat Ben Blankenstein Rolf ook verder hielp zich te ontwikkelen via een schriftelijke cursus MULO waarvoor Ben Blankenstein zich onder zijn eigen naam had opgegeven. De uitgevoerde lessen werden opgestuurd voor correctie, en na teruggave besprak hij dan de fouten en vorderingen met de jonge Rolf. De laatste les is van 2 juni 1944. Die kon echter niet meer worden opgestuurd voor correctie omdat zowel Ben Blankenstein als de familie Bernstein al op 5 juni werden gearresteerd. Zij waren verraden door een nederlandse vrouw uit Soest. De gearresteerden kwamen in kamp Amersfoort aan vanwaar zij nog dezelfde dag per trein naar Amsterdam werden opgebracht voor verhoor. Daarna werd de familie Bernstein naar kamp Westerbork gevoerd en vervolgens naar kamp Theresiënstadt, vanwaar Henry en Rolf Bernstein werden afgevoerd naar Auschwitz om te worden vergast. Maddi Bernstein overleefde Theresiënstadt, kwam terug naar Soest en emigreerde in 1947 naar de Verenigde Staten.

Ben Blankenstein werd in Amsterdam meerdere malen verhoord omdat hij lid was van de LO, de landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers, en men van hem namen van andere LO-leden onder druk probeerde los te krijgen. Hij bleef er echter standvastig onder en hield vol geen namen te kennen, tenslotte geloofde men hem. Hij werd een maand lang gevangen gehouden in Amsterdam, vervolgens verbleef hij twee maanden in concentratiekamp Vught tot dat kamp werd opgeheven omdat de geallieerden oprukten vanuit het zuiden. Gedurende deze tijd schreef Ben Blankenstein regelmatig aan zijn vrouw Marie om haar gerust te stellen, hij zei dat het goed met hem ging en dat hij spoedig weer thuis zou zijn. Maar zijn klandestiene briefjes, die langs omwegen aankwamen, spraken andere taal. De lijdensweg van Ben Blankenstein was echter nog niet afgelopen. Begin september 1944 werd hij naar Sachsenhausen getransporteerd waar hij dwangarbeid moest verrichten. Vanwege een continu voedseltekort raakte hij daar volkomen uitgeput en kwam in december in een ziekenhuis terecht. Op 4 februari 1945 voerde men hem nog naar het concentratiekamp Bergen-Belsen. Daar stierf hij op 24 februari 1945 aan uitputting en dysenterie. Hij was net 31 jaar oud geworden en zijn jongste dochter Thea was 9 dagen eerder geboren. Van haar zijn wij bij de plechtigheid van het plaatsen van de Stolpersteine voor Henry en Rolf Bernstein in Hilden wat nauwkeuriger te weten gekomen wat haar ouders in Soest hebben gedaan voor de familie Bernstein, en wat voor onvoorstelbaar en vreselijk leed daaruit voortvloeide voor haar familie.

Wij waren allen erg onthutst en in onze “Arbeitskreis Stolpersteine in Hilden” werd de wens geuit om voor Ben Blankenstein een Stolperstein in Soest te laten plaatsen. Thea Blankenstein was zeer enthousiast over deze gedachte ook omdat daarmee een tastbaar gedenkteken voor het huis wordt geplaatst.

In Yad Vashem werd ook Marie Blankenstein geëerd. Zij heeft niet alleen haar man bijgestaan in zijn opdrachten en beslissingen en hem ondersteund, maar ook hun drie dochters alleen opgevoed – evenzo in de geest van haar man. Zij was voor hen een bewonderenswaardig voorbeeld in haar geloof en vertrouwen ondanks het ernstige leed dat zij moest dragen. Marie Blankenstein heeft liefde gezaaid tegenover alle haat en verzoening getoond tegenover alle vijandschap – tot aan haar dood in 1989. Daarom zal deze Stolperstein ook voor haar een gedenksteen zijn

Afsluiting door mevrouw Thea Blankenstein:

Geachte aanwezigen,

Ter afsluiting wil ik beginnen met een citaat uit het boek: Wees mannelijk, zijt sterk, de eeuw van Pim Boellaard, geschreven door Jolande Withuis. In haar lezing “Waar zijn de Nederlandse verzetshelden?” bepleitte NIOD-directeur Marjan Schwegman in het voorjaar van 2008 een hernieuwde aandacht voor verzetshelden en heldinnen. Die aandacht zou niet hagiografisch moeten zijn maar analytisch. Als voorzetje schetste Schwegman alvast de ideaaltypische contouren van “de ware held”. Een held is iemand die in de strijd van goed tegen kwaad de juiste keuze maakt, ook als nog niet duidelijk is wat de juiste keuze is. Hij (of zij) is één en al intuitie, spontaniteit en actie, maar ook één en al behoedzaamheid, zelfbeheersing en offervaardigheid, opereert zowel in verbondenheid met anderen als alleen en inspireert door met zijn eigen leven te laten zien dat iedereen een keuze heeft. Een held streeft een hoger doel na dan zijn eigen geluk en om zijn doel te bereiken moet hij vele obstakels overwinnen: “De ware held beschikt over een bijzondere, voortdurend op de proef gestelde kracht die hem in staat stelt alle confrontaties, ook die met de dood, juist die met de dood, te overwinnen. Meer dan door emoties als angst en verdriet wordt het handelen van helden gestuurd door woede en gekwetst eergevoel. Helden zijn onafhankelijke individuen die vertrouwen op hun eigen inzicht en intelligentie. Einde citaat.

Deze woorden zijn ook van toepassing op mijn vader, een onafhankelijke geest, ook hij streefde een hoger doel na dan zijn eigen geluk. Niemand van ons hier aanwezig had ooit kunnen bedenken hoe verstrekkend de gevolgen zouden zijn van zijn handelen. Niet alleen in zijn korte leven heeft hij veel betekend voor anderen, tot op de dag van vandaag is zijn handelen vanuit zijn levensovertuiging een inspiratiebron voor jongeren zoals op het Helmholtzgymnasium in Hilden, waar zij uitgebreid onderzoek hebben gedaan naar meester Blankenstein en hem als held benoemden. Dit is wat er gebeurde in 2006 bij het leggen van de stenen voor Rolf en zijn vader Henry Bernstein in Hilden bij Dusseldorf. Wij kwamen daarvoor uit alle windstreken, Amerika, Nederland en verschillende plaatsen uit Duitsland en beseften op dat moment ten volle de waarde van deze Stolperstein: deze leidt tot verbinding, vergeving, verzoening en vriendschap.

Daarom is het zo bijzonder, dat juist vanuit Hilden de wens is gekomen om hier voor zijn huis deze struikelsteen te mogen plaatsen. Daarom een woord van dank aan onze Duitse gasten.

Liebe Freunden aus Hilden. Was wir in 2006 erlebt haben zusammen, hat uns allen angegriffen, und schlussendlich auch sehr possitiv beeinflusst, und nicht nur unsre Generation, sondern auch die Jugendlichen. Anne vielen Dank dass du hier auf Hollandisch diesen Vortrag, von Karin Marquardt geschrieben, ausgesprochen hast, zusammen mit deinem ehemahlingen Lehrer Peter Paul. Marcel, Judith, Lara, Lisa und Oscar, schön dass ihr gekommen seit. Ihr gehört die Zukunft, ihr habt auch mit eurem Forschungen verstanden was es bedeutet in Freiheit leben zu dürfen.